Prowadzenie własnej działalności gospodarczej to dla wielu Polaków sposób na niezależność zawodową i finansową. Jednakże, skupiając się na bieżących wyzwaniach biznesowych, przedsiębiorcy często zaniedbują kwestię zabezpieczenia swojej przyszłości emerytalnej. Tymczasem osoby prowadzące działalność gospodarczą stoją przed szczególnymi wyzwaniami w tym zakresie. W niniejszym artykule omówimy specyfikę emerytury przedsiębiorcy w Polsce oraz przedstawimy strategie, które pomogą zaplanować godną emeryturę mimo zmienności dochodów.
Specyfika emerytury przedsiębiorcy w Polsce
Obligatoryjne składki ZUS
W polskim systemie emerytalnym przedsiębiorcy są zobowiązani do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, w tym składki emerytalnej. W przeciwieństwie do pracowników etatowych, przedsiębiorcy samodzielnie finansują swoje składki w całości, bez udziału pracodawcy. Wysokość składek może być różna, w zależności od wybranej podstawy wymiaru.
Warianty podstawy wymiaru składek
Przedsiębiorcy w Polsce mają do wyboru kilka wariantów podstawy wymiaru składek:
- Preferencyjna podstawa wymiaru składek - tzw. "mały ZUS" lub "mały ZUS plus" - dostępna dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą oraz przedsiębiorców o niskich przychodach
- Standardowa podstawa wymiaru składek - wynosząca 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego
- Podwyższona podstawa wymiaru składek - przedsiębiorca może zadeklarować wyższą podstawę wymiaru składek (maksymalnie do 250% przeciętnego wynagrodzenia)
Wysokość przyszłej emerytury
Wysokość przyszłej emerytury z ZUS zależy bezpośrednio od sumy wpłaconych składek oraz przewidywanego okresu pobierania świadczenia. W przypadku przedsiębiorców, którzy przez lata działalności odprowadzali składki od minimalnej podstawy wymiaru, istnieje realne ryzyko otrzymania bardzo niskiego świadczenia emerytalnego.
Według danych ZUS, średnia emerytura przedsiębiorcy jest o około 40% niższa niż średnia emerytura osoby, która przez całe życie zawodowe pracowała na etacie. Jest to bezpośredni efekt odprowadzania składek od niższej podstawy wymiaru.
Wyzwania emerytalne przedsiębiorców
1. Niestabilność dochodów
Jednym z głównych wyzwań dla przedsiębiorców jest niestabilność dochodów. W przeciwieństwie do pracowników etatowych, dochody przedsiębiorcy mogą znacząco wahać się w zależności od sezonu, koniunktury gospodarczej czy innych czynników rynkowych. Ta niestabilność utrudnia systematyczne oszczędzanie na emeryturę.
2. Pokusa minimalizacji składek ZUS
Ze względu na wysokie obciążenia fiskalne, wielu przedsiębiorców dąży do minimalizacji kosztów prowadzenia działalności, w tym składek ZUS. Choć w krótkiej perspektywie przynosi to oszczędności, w dłuższej perspektywie skutkuje niższą emeryturą.
3. Ryzyko biznesowe
Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z ryzykiem biznesowym, w tym możliwością upadłości czy okresowych problemów finansowych. W takich sytuacjach regularne oszczędzanie na emeryturę może być trudne lub niemożliwe.
4. Brak automatyzmu w oszczędzaniu
W przeciwieństwie do pracowników etatowych, którzy mają automatycznie potrącane składki emerytalne z wynagrodzenia, przedsiębiorcy muszą sami dyscyplinować się w kwestii opłacania składek i dodatkowego oszczędzania na emeryturę.
Strategie emerytalne dla przedsiębiorców
1. Optymalizacja składek ZUS
Pierwszym krokiem w planowaniu emerytury powinno być przemyślane podejście do składek ZUS. Warto rozważyć:
- Odprowadzanie składek od wyższej podstawy wymiaru - jeśli sytuacja finansowa na to pozwala, warto rozważyć odprowadzanie składek od wyższej niż minimalna podstawy wymiaru. Każda dodatkowa złotówka odprowadzona na składkę emerytalną przekłada się na wyższe świadczenie w przyszłości.
- Korzystanie z preferencyjnych składek tylko w początkowym okresie - preferencyjna podstawa wymiaru składek może być korzystna w początkowym okresie prowadzenia działalności, ale w dłuższej perspektywie warto przejść na wyższe składki.
2. Dodatkowe formy oszczędzania na emeryturę
Ze względu na ryzyko niskiej emerytury z ZUS, przedsiębiorcy powinni szczególnie zadbać o dodatkowe formy oszczędzania:
Indywidualne Konto Emerytalne (IKE)
IKE umożliwia gromadzenie oszczędności z przeznaczeniem na emeryturę z korzyścią w postaci zwolnienia z podatku od zysków kapitałowych (19% podatku Belki). Limit wpłat na IKE w 2023 roku wynosi 18 252 zł.
Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)
IKZE to opcja szczególnie korzystna dla przedsiębiorców ze względu na możliwość odliczenia wpłat od podstawy opodatkowania w rocznym rozliczeniu podatkowym. Dla przedsiębiorców limit wpłat na IKZE w 2023 roku jest podwyższony i wynosi 12 954,60 zł.
Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) / Pracownicze Programy Emerytalne (PPE)
Przedsiębiorcy zatrudniający pracowników, którzy utworzyli PPK lub PPE, mogą również sami przystąpić do programu jako osoby zatrudnione w swojej firmie (dotyczy to przedsiębiorców prowadzących działalność w formie spółki).
Inwestycje długoterminowe
Oprócz produktów dedykowanych emeryturze, przedsiębiorcy mogą budować swój kapitał emerytalny poprzez inwestycje długoterminowe, takie jak:
- Nieruchomości inwestycyjne (generujące przychód pasywny z najmu)
- Inwestycje giełdowe (akcje spółek dywidendowych, ETF-y)
- Obligacje (skarbowe, korporacyjne)
3. Dywersyfikacja źródeł dochodu na emeryturze
Przedsiębiorcy powinni dążyć do dywersyfikacji przyszłych źródeł dochodu na emeryturze:
- Emerytura z ZUS - podstawowe zabezpieczenie
- Kapitał zgromadzony w ramach III filaru (IKE, IKZE)
- Dochód pasywny z inwestycji (nieruchomości, dywidendy, odsetki)
- Stopniowe wycofywanie się z działalności - zamiast całkowitego zakończenia działalności gospodarczej, można rozważyć jej ograniczenie i kontynuowanie w mniejszym wymiarze
4. Regularne przeglądy strategii emerytalnej
Sytuacja finansowa przedsiębiorcy może się zmieniać, podobnie jak przepisy podatkowe i emerytalne. Dlatego warto regularnie (np. raz w roku) dokonywać przeglądu swojej strategii emerytalnej i dostosowywać ją do aktualnej sytuacji.
Praktyczne podejście do budowania emerytury przedsiębiorcy
Krok 1: Oceń swoją obecną sytuację
Pierwszym krokiem w planowaniu emerytury powinno być uzyskanie informacji o aktualnym stanie konta emerytalnego w ZUS (można to sprawdzić na Platformie Usług Elektronicznych ZUS) oraz oszacowanie wysokości przyszłej emerytury.
Krok 2: Określ swoje cele emerytalne
Zastanów się, jakiej wysokości emeryturę chciałbyś otrzymywać i w jakim wieku planujemy zakończyć aktywność zawodową. Pomoże to określić, ile musisz dodatkowo oszczędzać.
Krok 3: Stwórz swój plan emerytalny
Na podstawie powyższych informacji opracuj plan, który powinien obejmować:
- Decyzję odnośnie wysokości składek ZUS
- Wybór dodatkowych form oszczędzania (IKE, IKZE, inne inwestycje)
- Określenie miesięcznej kwoty, którą możesz przeznaczyć na oszczędzanie
- Strategię inwestycyjną dostosowaną do Twojego wieku i poziomu akceptacji ryzyka
Krok 4: Wdrożenie systematyczności
Kluczem do sukcesu jest systematyczność. Warto utworzyć automatyczne przelewy na konta emerytalne lub stworzyć własny system, który zapewni regularne oszczędzanie niezależnie od bieżących wahań dochodów.
Krok 5: Korzystaj z profesjonalnego doradztwa
Ze względu na złożoność przepisów emerytalnych i podatkowych, warto skonsultować swoją strategię emerytalną z doradcą emerytalnym lub finansowym, który pomoże zoptymalizować rozwiązania pod kątem indywidualnej sytuacji.
Przykład strategii emerytalnej dla przedsiębiorcy
Dla lepszego zrozumienia, jak przedsiębiorca może zaplanować swoją emeryturę, przedstawimy przykładową strategię:
Jan Kowalski, 40 lat, prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą od 10 lat. Jego średni miesięczny dochód to 10 000 zł netto.
Składki ZUS
Jan decyduje się na odprowadzanie składek od 100% przeciętnego wynagrodzenia (zamiast minimalnej podstawy wymiaru). Zwiększy to jego wydatki miesięczne o około 500 zł, ale znacząco podniesie przyszłe świadczenie emerytalne.
IKE i IKZE
Jan otwiera zarówno IKE, jak i IKZE. Na IKZE wpłaca rocznie maksymalną kwotę dozwoloną dla przedsiębiorców (ok. 12 950 zł), co daje mu oszczędność podatkową w wysokości około 2 330 zł (przy założeniu 19% stawki podatku liniowego). Na IKE wpłaca dodatkowo 6 000 zł rocznie.
Inwestycje długoterminowe
Jan kupuje niewielką nieruchomość na wynajem, finansując zakup częściowo z oszczędności, częściowo z kredytu hipotecznego. Miesięczny przychód z najmu, po odliczeniu kosztów i rat kredytu, wynosi 1 000 zł. Te środki Jan inwestuje w zdywersyfikowany portfel ETF-ów.
Plan stopniowego wycofania się z działalności
Jan planuje, że po ukończeniu 60 lat będzie stopniowo ograniczał działalność gospodarczą, zmniejszając liczbę klientów i zwiększając ceny swoich usług. Całkowitą emeryturę planuje w wieku 67 lat.
Efekty tej strategii
Dzięki tej wielotorowej strategii, Jan może oczekiwać:
- Wyższej emerytury z ZUS (dzięki wyższym składkom)
- Dodatkowego kapitału zgromadzonego na IKE i IKZE (szacunkowo około 600 000 zł po 20 latach oszczędzania, przy założeniu 5% średniorocznej stopy zwrotu)
- Dochodu pasywnego z wynajmu nieruchomości
- Kapitału zgromadzonego dzięki inwestycjom w ETF-y
Podsumowanie
Przedsiębiorcy mają przed sobą szczególne wyzwania związane z zabezpieczeniem emerytalnym, ale także większą elastyczność w kształtowaniu swojej przyszłości finansowej. Kluczowe jest zrozumienie, że emerytura z ZUS może być niewystarczająca i należy aktywnie planować dodatkowe źródła dochodu na emeryturze.
Optymalna strategia emerytalna przedsiębiorcy powinna łączyć:
- Przemyślane podejście do składek ZUS
- Maksymalne wykorzystanie zachęt podatkowych (IKE, IKZE)
- Budowanie źródeł dochodu pasywnego
- Systematyczność w oszczędzaniu
- Regularną weryfikację i aktualizację planu
Pamiętaj, że nawet niewielkie, ale regularne wpłaty mogą w długiej perspektywie przynieść znaczący kapitał. Im wcześniej zaczniesz planować swoją emeryturę, tym większe masz szanse na zapewnienie sobie finansowego bezpieczeństwa w przyszłości.
W EmeryturaPro oferujemy specjalistyczne doradztwo emerytalne dla przedsiębiorców. Nasi eksperci pomogą Ci stworzyć indywidualną strategię emerytalną dostosowaną do specyfiki Twojej działalności. Skontaktuj się z nami, aby umówić się na konsultację.
Powiązane artykuły
